ABD, uzun süre boyunca Avrupa tarzı sanayi politikasını reddetmiş olsa da ABD Başkanı Biden’ın ve hatta eski ABD Başkanı ve yeni başkan adayı Donald Trump’ın bir politika değişikliğine hazır olduğu görülüyor.
Finansgundem.com’un derlediği bilgilere göre, ABD’nin sanayi politikasındaki olası bir değişikliğin başta Avrupa olmak üzere dünyanın birçok ekonomisi için olumsuz sonuçlar doğurma potansiyeli bulunuyor.
ABD’nin ekonomi politiğinde değişim
Fortune’dan Shawn Tully’nin haberine göre, Haziran 2021’de Joe Biden’ın Ulusal Ekonomi Konseyi direktörü Brian Deese yeni bir politikanın kapılarını açtı. Washington DC’deki Atlantic Council’de yaptığı konuşmada Deese, “21. yüzyıl Amerikan endüstriyel stratejisine ilişkin vizyonumuzu ortaya koymaktan heyecan duyuyorum” dedi ve ekledi: “Bu, tedarik zincirlerimizi güçlendirmek ve sektörler, teknolojiler ve bölgeler genelinde endüstriyel tabanımızı yeniden inşa etmek için bir taktik kitabıdır.”
Johns Hopkins Üniversitesi’nden “Paranın doktoru” lakaplı Steve Hanke ise söylenenleri şokla izliyordu. Steve Hanke, Reagan Yönetimi’nde Ekonomi Danışmanları Konseyi’nde kıdemli ekonomist olarak görev yapmış bir ‘özelleştirme’ gurusu. Hanke, dünyayı dolaşarak Arjantin’den Endonezya’ya ve Venezuela’ya kadar başkanlara tavsiyelerde bulundu; Ekvador ve Karadağ’ın sınırlama getirilen para birimlerini dolar karşılığında satarak başarılı bir şekilde ‘dolarizasyon’ yapmaları konusunda rehberlik yaptı ve hatta eski Sosyalist Yugoslavya Federal Cumhuriyeti’nde serbest piyasa reformlarının yapılmasına yardımcı oldu.
Hanke, Fortune’a Fransızların bile Amerika’nın ekonomi politiğindeki değişim karşısında hayrete düştüğünü belirtiyor ve şunları söylüyor: “Fransa size sanayi politikanızın abartıldığını söylediğinde, başınızın belada olduğunu bilirsiniz. Biden’cılar ise ABD politikasının giderek Avrupa’nınkine nasıl benzediğinden asla bahsetmiyor.”
Yeni sanayi politikası: Müdahalecilik ve şikayetçi Fransa
Sanayi politikası genel olarak, tercih edilen sektörlerin veya şirketlerin diğerlerine göre sağlığını ve büyümesini teşvik eden veya doğrudan sübvanse eden hükümet eylemi olarak tanımlanır. Basitçe söylemek gerekirse, parayı piyasanın dizginsiz akıntıları tarafından yönlendirildiği takdirde gideceği yerden farklı yerlere yönlendiren şey, devlet müdahalesidir. Başlıca özellikleri ise nakit sübvansiyonları, tarifeler, kotalar, vergi indirimleri, kolay kredi ve ithalatı frenlemek ve yerli üreticileri korumak için kullanılan teknik gerekliliklerdir.
Hanke, Beyaz Saray tarafından belirlenen kilit alanlara, özellikle elektrikli araçlara yatırımı hızlandırmayı amaçlayan bir dizi politika olan Enflasyonu Azaltma Yasası’na atıfta bulunuyor. Hanke, Fransızların bundan nefret ettiğini söylüyor: “ABD, sanayi politikaları konusunda AB’yi şikayet ederdi, bakın şimdi kim kimi şikayet ediyor? Sanayi politikasının ‘berbat çocuğu’ Fransa, Enflasyonu Azaltma Yasası nedeniyle elektrikli araçlarımızla rekabet edemeyeceklerini söylüyor!”
Aslında, Deese’in konuşmasına geri dönüldüğünde, bir yıldan biraz daha uzun bir süre sonra, Enflasyon Azaltma Yasası Ağustos 2022’de yürürlüğe girdiğinde yasalaşacak planı tam olarak ortaya koyduğu görülüyor. 2021’deki konuşmasında Deese, süreci, ‘karbondan arındırma, enerji, ve ulaştırma’nın Beyaz Saray gündeminin ön sıralarında yer aldığını ve bu sektörlerdeki araştırma, geliştirme ve dağıtımın yanı sıra özel sektörün büyümesini teşvik eden ve ABD pazar payını artıran arz yönlü üretim teşviklerini desteklemek şeklinde tanımlıyor.
Hanke, Versailles Sarayı’nı inşa eden hükümdar ‘Güneş Kral’ Louis XIV’in maliye bakanı Jean-Baptiste Colbert’i örnek göstererek, bunun Fransız Devrimi’nden önce denenmiş bir şey olduğunu belirtiyor.
Biden’ın Beyaz Saray’ı ise Hanke’nin bunu söylediğini duymak için tarihin çöp sepetinden fikirler seçiyor ve ilhamını selefi Trump yönetiminden alıyor. Tam sanayi politikası, yaptırımlar ve ticaret engelleri dahil, artık mevcut yönetim ve Kongre’deki Demokratlar için çok önemli bir şey. Trump’a, diğer Cumhuriyetçi başkan adaylarına ve Kongre’deki Cumhuriyetçi Parti üyelerinin çoğuna gelince, bunlar yaptırımlara ve yaygın gümrük vergilerinin hayranlarına satılıyor. Hanke, “On yıllardır müdahalecilik bu kadar ana akım haline gelmemişti” diyor.
Telefon görüşmesi
Temmuz 2020’de Hanke, Mike Pompeo’dan bir telefon aldı. ABD Dışişleri Bakanı Hanke’ye, Trump Yönetimi’nin, adanın özgürlüklerini baltaladığı için Pekin’e misilleme olarak Hong Kong’un dolarını ABD Doları’na bağlayan finansal sistemini aksatacak bir hamleyi değerlendirdiğini söyledi ve şunu ekledi: “İleriye gidip gitmeyeceğimiz konusunda karar vermek için yarın Beyaz Saray’da başkanla buluşacağız. Uzman görüşünüzü almam tavsiye edildi.”
Hararetli geçen konuşmada Hanke, yaklaşık 35 dakika boyunca Pompeo’ya, bir serbest piyasa ve serbest ticaret ekonomisti olarak, Hong Kong fiyatlarını kontrol altında tutan ve ekonomik gücünün temelini oluşturan para sisteminin çökertilmesine kararlı bir şekilde karşı çıktığını söylediğini hatırladı ve ekledi: “Ama Pompeo’nun Kansaslı bir çiftçi çocuğu olduğunu hatırladım. Ona karısının da oradan geldiğini duyduğum Iowa’da saman balyalayarak büyüdüğümü söyledim. Pompeo, karısının katılacağı toplantıya eşlik etmek üzere yakında Iowa’ya gideceğini söyledi. Böylece konuşmamız dostane bir notla sona erdi.”
Ertesi gün Hanke, yakından tanıdığı ve Beyaz Saray oturumuna katılmış olan bir Trump Yönetimi yetkilisinden bir mesaj aldı. İçeriden biri, “Sen kazandın, Hanke” diye yazdı ve Hanke’nin duruşunun, Trump ekibinin dünyanın en canlı ekonomilerinden birine büyük zarar verecek önerilen yaptırımları iptal etmesine yardımcı olduğunu ortaya koydu.
Ticaretin serbestleştirilmesinden U dönüşü
Hanke’ye göre sanayi politikasının, klasik versiyona eklendiğinde büyümeye ve üretkenliğe vuracağı darbeyi, yalnızca ‘kazananları seçmek’ten çok daha kötü hale getiren iki alt başlığı var. Yaptırımlar bunlardan biri; ikincisi ise genel korumacı bir zihniyet olarak geniş bir ürün yelpazesine uygulanan ticaret engelleri. Hanke, “Bu ikisi, sanayi politikasına, müdahaleci ailenin bir parçası olarak katılıyor. Bunların hepsi hükümet politikasının istekli alıcılar ve satıcılar arasına girmesinin ve ekonomik işlemleri siyasallaştırmanın yolları” diyor.
Sanayi politikasının yükselişi, Hanke’nin 1960’lardan bu yana bu ülkeye esas olarak yön veren ticaretin serbestleştirilmesinden keskin bir U dönüşü olarak nitelendirdiği şeye işaret ediyor.
Hanke, “ABD, sekiz turluk çok taraflı ticaret müzakerelerinin merkezindeydi. Çin’le açılış yaptık ve havayollarından finansal piyasalara kadar her şeyin kuralsızlaştırılmasını sağladık” diyor. Japonya ve Fransa gibi ülkeler evcil hayvan endüstrilerini koruyarak ve finanse ederek farklı bir yol izlediler; Japonya yerli imalatçıları rakip ithalatlardan koruyan, ‘keiretsu’ sistemini kullanarak çip yapımı ve ağır makine gibi çelikten havacılığa, sinemaya kadar ‘stratejik sektörler’ yoğun bir şekilde sübvanse etti; Fransa ise evcil hayvan endüstrisini destekleyerek farklı bir yol izledi.
Trump ve sanayi politikası
Ancak ABD’de hükümetin geleneksel olarak belirli sektörlere sağladığı yardım ve ticari faydalar, küresel standartlara göre son derece sınırlıydı. Özel yardım, esas olarak gerileyen üç ‘gün batımı’ endüstrisinin desteklenmesine gitti: Giyim ve hazır giyim, çelik ve tarım, bugüne kadar korunan kategoriler oldu. Peterson Uluslararası Ekonomi Enstitüsü’nün yakın zamanda yaptığı bir araştırma, sübvansiyon sağlamanın ve düşük fiyatlı ithalata engeller koymanın, her üç alanda da istihdam tasarrufu, üretim artışı ve teknolojinin ilerlemesinde başarısızlıkla sonuçlandığını ortaya koydu. ABD çelik üretimi 1990’dan 2019’a kadar 90 milyondan 70 milyon metrik tona düşerken, istihdam 2004’teki 1 milyon seviyesinden bu Aralık ayının sonunda 400.000 seviyesine düştü. Ve her pozisyon, tüketicilere ve işletmelere yılda 900.000 doların üzerinde maliyet tasarrufu sağladı. Rapor, şu sonuca varıyor: “İthalatın korunması sanayi politikası için kazanan bir formül olmadı.”
Hanke, bu talihsizliğin Trump yönetimi altında büyük bir başlangıç yaptığını, ancak Biden döneminde olanın, sanayi politikasının tam anlamıyla benimsenmesi olmadığını söylüyor. Hanke, “Trump hiçbir zaman sanayi politikasını tek başına benimsemedi. Bunun yerine, yine aynı müdahaleci klanın parçası olan eski moda korumacılığı teşvik etti” diyor. Hanke, Obama Yönetimi’nde sanayi politikasına yönelik bazı ‘mütevazı’ adımların olduğunu, örneğin güneş panelleri sübvansiyonları olduğunu ekliyor.
2018’de Trump ticaret üzerindeki hakimiyetini sağlamlaştırdı ve büyük ölçüde ticarete girişerek yurt dışından gelen çoğu çelik ve alüminyum bazlı ürünlere sırasıyla yüzde 25 ve yüzde 10 gümrük vergisi uygulayarak ithal güneş panelleri ve çamaşır makinelerine yük getirdi. Aynı yıl Trump, Çin ithalatında 362 milyar dolara ulaşarak yarı iletkenlerden bilgisayar ekipmanına, mobilyadan video donanımına kadar çeşitli ürünlerin fiyatlarını artırdı. Çin, ABD ihracatında 134 milyar dolarlık bir kesinti yaparak buna karşılık verdi. Pekin en yüksek gümrük vergilerini soya fasulyesi ve domuz eti gibi tarımsal ürünlere koydu. Çiftçileri yatıştırmak için Trump, çiftçilere Çin’e kaybettikleri satışların tazminatı olarak 2017 ve 2018’de 43 milyar dolar ödeyerek sanayi politikasının nasıl daha fazlasını doğurduğunu gösterdi.
Biden’ın sanayi politikası, Amerika’nın ekonomik modelinin temel taşı
Hanke, Trump’ın korumacı rampasının Biden’ın bir sonraki büyük adımı atması için yolu açtığını ileri sürüyor. Hanke, “Trump, Biden’ın sanayi politikasının kamuoyu tarafından kabul edilmesi yönünde uzun bir yol kat eden bir iki yaptırım ve ticaret kısıtlaması uyguladı. Trump, insanlara, tam ambargolardan enerji ihracatı yasaklarına, denizaşırı varlıkların dondurulmasına kadar uzanan yaptırımlar da dahil olmak üzere, Washington’daki tüm bu gidişatın yeni bir normal olduğunu düşündürdü” diyor.
Hanke, Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan’ın Nisan 2023’te yaptığı bir konuşmayı, Biden rejiminin onlarca yıllık geçmiş uygulamalardan bu kadar dramatik bir şekilde sapan bir ekonomik kuralı ilk kez açıkça ortaya koyduğunu aktarıyor.
Hanke, konuşmayı şöyle açıklıyor: “Sullivan konuşmasında ‘kamu yatırımı’nı övdü, bunun yerini kuralsızlaştırma ve liberalizasyona bıraktığından ve ‘sanayi politikası’ teriminin haksız yere modasının geçtiğinden yakındı. Piyasanın ‘sermaye tahsis etme’ yeteneğini eleştirdi ve bunun Washington’un düzeltmesi gereken bir zayıflık olduğunu söyledi. Sullivan, Biden yönetimi altında Amerika’nın artık ‘yeni bir fikir birliği oluşturacak’, politika yapıcıların özel sektörün daha özgür hüküm sürmesine izin vermesi halinde olduğundan daha fazla istihdam ve daha fazla refah sağlayacak ‘modern bir sanayi ve yenilik stratejisi izlediğini’ açıkladı.”
Hanke, “Bu, 21. yüzyılın en önemli ekonomik açıklamalarından biriydi” diyor ve ekliyor: “Biden’dan önce, Trump döneminde bile sanayi politikasına yönelik hareket, geçici ve aşamalıydı. Ancak Sullivan’ın konuşması, Biden’ın harekete geçirdiği devrimi kurumsallaştırdı. İlk kez felsefe kağıt üzerinde kaldı.”
Başlangıç noktası olarak Biden, neredeyse tüm Trump gümrük vergilerini elinde tutarak veya geri çektiği gümrük vergilerini kotalarla değiştirerek selefinin başlattığı ticari ayrışmayı sürdürdü.
Biden yeni bir çığır açıyor
Biden yönetiminde radikal biçimde yeni olan şey: Yönetimin Amerika’nın ekonomik geleceğinde merkezi rol oynaması gerektiğine inandığı sektörleri seçmeye ve piyasalardan alamayacakları büyük desteği sağlayarak bu kadere uymalarını sağlamaya yönelik kampanya. Saldırı, iki hedefe ulaşmak için devasa sübvansiyonların yanı sıra ticarete yeni sınırlamalar da getiriyor: Yeşil enerji sektörünün büyük ölçüde genişletilmesi ve ABD’de yarı iletken üretiminin arttırılması. Bu çaba, yurt dışına taşınan üretimi ‘yeniden desteklemek’ için bazı havuçları da kapsıyor.
Biden’ın imza niteliğindeki üç yasal önlemi de bu hedefleri destekleyen birden fazla program içeriyor. Örneğin, 2022 ortasında kabul edilen CHIPS and Science Act, ABD’de fabrika kuran veya genişleten çip üreticilerine 77 milyar dolar nakit hibe ve vergi indirimi verilmesinin yanı sıra ‘Ar-Ge ve ticarileştirme’ için ayrılan 200 milyar doları da ödüllendiriyor. Tasarı, New York’un kuzeyindeki Micron için dev tesisler, Arizona’daki Taiwan Semi ve Intel, Kuzey Carolina’daki Wolfspeed ve Lone Star Eyaletindeki Samsung ve Texas Instruments için dev tesisler de dahil olmak üzere bir dizi büyük projenin ortaya çıkmasına yardımcı oldu.
Yasalarla elde edilmek istenenler
2021 Altyapı Yasası, hidrojen yakıt hücrelerinin geliştirilmesi ve üretilmesi için ‘yedi bölgesel merkez’ tesis ve tedarikçi için 7 milyar dolar ödemeyi zorunlu kılıyor. Girişim sosyal hedeflere yöneliyor. Appalachia ve Dakotas da dahil olmak üzere ‘dezavantajlı’ bölgelere bir dizi tesis ayırıyor ve merkezlerin kendi bölgeleri için ‘geçerli ücreti’ ödemesine karar veriyor. Bu koşul, iş gücü maliyetlerine bir ‘taban’ koyuyor ve işçilerin her meslekte en az yüksek maaşlı sendika işçileri kadar kazanmasını garanti ediyor.
Enflasyonu Azaltma Yasası’nın bir direği ise Enerji Bakanlığı Kredi Programları Ofisi (LPO) kapsamındaki tutarların on kat artırılarak yaklaşık 30 milyar dolardan 350 milyar dolara çıkarılması. LPO, elektrikli araç (EV) üreticilerinin üretimi artırmasına yardımcı olmak ve lityum iyon pillerini EV pillerinde kullanılabilecek kimyasallara dönüştüren, güneş enerjisi çiftlikleri inşa eden ve tesislerden ulaşım yakıtı üreten girişimler için yeterli sermayeyi güvence altına almak için ekstra kaynakları kullanıyor. Örneğin temiz enerjinin öncüsü Sunnova, güneş paneli üretimini genişletmek için 3 milyar dolarlık kredi garantisi alıyor.
Bu programların gerekçesi, özel sektörün bunları çoğunlukla fazla riskli olarak görmesi ve bu nedenle de bunların devam etmesi için kamu parasına ihtiyaç duyulması. Ancak devlet finansmanının, işletmeler kârlı ve kendi kendini idame ettirebilen hale gelene kadar geçici bir destek sağlaması bekleniyor. Teoriye göre, risk sermayesi şirketleri ve köklü şirketler, pil geri dönüşümcülerinin ve güneş enerjisi çiftliklerinin iyi para kazandığını gördüklerinde, yeni finansman sağlamak için acele edecekler ve ileri teknoloji ve temiz enerji öncülerinin federal kredileri ve sübvansiyonları geri ödemelerine olanak tanıyacaklar.
LPO’nun mantığı şu şekilde tarif ediliyor: “LPO, belirli bir teknoloji piyasada tam olarak kabul edilene kadar borç verenlerin alamayacağı krediler ve kredi garantileri sağlayarak ve ‘banka güvenilirliğine köprü’ görevi görerek ticari dağıtımdaki boşluğu doldurur” deniliyor.
Yatırımların büyük bölümü yeşil sektöre
Bu programlar yeşil enerji ekonomisinin zayıflamasıyla birlikte ortaya çıkıyor. Güneş paneli sektörü azalan talep ve yüksek faiz oranlarıyla mücadele ediyor. Elektrikli araçlara gelince, Ford, CEO Jim Farley’nin müşterilerin elektrikli araçları için prim ödemeye istekli olmadığını belirtmesinin ardından 12 milyar dolarlık genişleme programını askıya aldı. GM, üçüncü çeyrekte elektrikli araçlarda 1,3 milyar dolar zararda olduğunu açıkladı, elektrikli kamyonet üretme planlarını erteledi ve Honda ile ‘uygun fiyatlı’ elektrikli araçlar üretmeye yönelik ortak girişimi iptal etti.
Dolayısıyla Biden yardımının büyük bir kısmı, gelecekteki karlılığı garanti olmayan yeşil bir sektöre gidiyor. Tehlike şu ki, bu yardımlar hiçbir şekilde geçici olmayabilir ve yardım edilen işletmeler işlerini sürdürmek için devletin nakit parasına ve garantilerine ihtiyaç duymaya devam edeceklerdir. Tarifelerin ve sübvansiyonların geçmişi, kutsanan endüstrilerin bunları bir kez aldıktan sonra, hararetli lobicilik yoluyla faydalarını sürdürdüklerini gösteriyor.
Aslına bakılırsa tüm bu yardım ve koruma, işletmeleri zayıflatabilir, hatta küresel ölçekte rekabetçi olamamalarını bile sağlayabilir. Devletten para almak, sübvansiyonlar dışında başarılı olan gerçekten karlı ürünler yaratma ve mümkün olan en düşük maliyetleri elde etme baskısını hafifletir. Neyin yanlış gidebileceğine dair iki örnek ise oldukça aydınlatıcı: Vergi mükelleflerine 500 milyon dolara mal olan güneş pili üreticisi Solyndra’nın çöküşü ve büyük vizyonun gerçekleştiği Mojave Çölü’nde enerji toplayan aynalar dikmek için 737 milyon dolarlık garantiden yararlanan Crescent Dunes’un iflası.
ABD dış politikasının temel silahı yaptırımlar
Hanke, Mike Pompeo ile yaptığı telefon görüşmesinin, Washington’un ekonomik yaptırım kılıcını kullanmak yerine bir kez olsun kınına girdiği nadir bir kısıtlama örneğine işaret ettiğini söylüyor. Bunlar, ulusal hükümetlerin yanı sıra onların şirketlerine, yetkililerine ve kodamanlarına yüklenen cezalar olarak öne çıkıyor ve genellikle ülke içinde insan haklarını ihlal etme veya müfrezelerini ve uçaklarını başka bir egemen devletin topraklarını ele geçirmek için serbest bırakma cezası olarak ödeniyor. Bunlar tam ambargolardan enerji ihracatının yasaklanmasına ve denizaşırı varlıkların dondurulmasına kadar uzanıyor.
Hanke’nin işaret ettiği gibi, yaptırımlar artık ABD dış politikasının temel silahı olarak duruyor. Bu, 20 yıl önceki nispeten küçük rollerine göre büyük bir değişim. Hanke bunu şöyle açıklıyor: “Bu eğilim, 11 Eylül’ün ardından Teröre Karşı Savaş sırasında Bush Yönetimi’nde yükselmeye başladı, ardından Obama, Kırım işgalinin ardından Rus bankalarını ve yetkililerini vurarak ve protestolara yönelik baskıları nedeniyle Suriye’yi hedef alarak bu eğilimi hızlandırdı. Fakat Çinli telekom ekipmanı üreticisi Huawei’yi kara listeye almaktan İran ve Venezuela’dan petrol ihracatını yasaklamaya kadar her şeyi yapan Trump yönetimi altında, yaptırımlar genişletildi.”
Yaptırımların olumsuz yönleri
Hanke, Trump’ın ekonomi politikalarını kınamasına rağmen, Başkan Biden’ın da yaptırımları benimseme konusunda aynı derecede ateşli olduğunu ve selefinin yeni yaptırımları uygulama konusundaki rekor hızına ayak uydurduğunu söylüyor. Biden Yönetimi, 2022 yılı başında Ukrayna’nın işgalinden bu yana Rusya’nın enerji ve finans sektörlerini hedef alıyor ve Çin’e yasak üstüne yasak uygulamaya devam ediyor. Pekin’in Uygur’daki Müslüman azınlığa yönelik baskılarına yardım ettiği iddia edilen şirketlerin ABD bileşenlerini satın almasını yasaklıyor ve ihracatı keskin bir şekilde kısıtlıyor. ABD, gelişmiş yarı iletken ve mikroelektronik ürünlerini dünyanın ikinci büyük ekonomisine ihraç ediyor. Toplamda, ABD Hazine Bakanlığı’nın zorunlu kıldığı aktif yaptırımların hacmi 2000 yılında 2.000’den bugün 10.000’e çıkmış durumda ve dev rampanın yarısı Başkan Trump ve Biden’ın yönetiminde gerçekleşiyor.
Hanke, yaptırımlara karşı koymanın zor olduğunu, çünkü yaptırımların her zaman bayrağa sarılı olduğunu kabul ediyor. Gerçekten de ABD yönetimleri, haydut ulusları insan hakları ihlallerinden dolayı cezalandırmaya çalışmanın Amerika’nın ahlaki yükümlülüğü olduğunu ve ticaret politikasını ulusal güvenliğini sağlamak için bir kaldıraç olarak yönlendirmenin yalnızca mantıklı olduğunu güçlü bir şekilde ortaya koyuyor.
Hanke yaptırımlara hem prensipte hem de uygulamada karşı çıkıyor. Bunların, doğru hedeflere ulaşmada başarısız olurken ABD’ye ağır maliyetler getiren kötü ekonomi politikası anlamına geldiğine inanıyor. Hanke, “Yaptırımlar Amerikalıların satın almayı seçeceği petrol, yarı iletkenler ve tüm kısıtlı yabancı malların fiyatlarını artırarak ABD’li işletmeleri ve tüketicileri cezalandırıyor” diye açıklıyor ve ekliyor: “Artı, ABD tokat attığında, rakibi de ihracatlarımızı kısıtlayarak veya önemli ithal malzemelere erişimi engelleyerek karşılık veriyor; tıpkı Çin’in Amerikalı üreticilere çip yapımında kullanılan metallerinin satışını durdurarak yaptığı gibi.”
Ekonomist, çoğu durumda Amerika’nın bu politika nedeniyle yüksek bir bedel ödediğini öne sürüyor. Hanke, “ABD’nin zapt ettiği ülkeler tıkanıklıkları aşmanın yollarını buluyor. Ayrıca liderleri, Amerika’yı vatandaşlarını yoksullaştırmaya çalıştığı için suçlayarak destek topluyor” diyor. Hanke, IMF’ye göre Rusya’nın enerji ihracatını Çin ve Hindistan’a kaydırarak bu yıl yüzde 2,2 oranında güçlü bir büyüme kaydedeceğini, Fransa’yı yüzde 1 ve Almanya’yı da eksi yüzde 0,5 oranında büyüteceğini belirtiyor. “Venezuela’ya bakın” diyen Hanke, “Maduro’nun 10 yıllık hükümdarlığı sırasında iki dönemde ayda yüzde 50’nin üzerinde hiperenflasyon yaşadılar ancak o kısmen ABD’nin halkına verdiği acıyı dile getirerek iktidarda kaldı” şeklinde konuşuyor.
Yaptırımlar tarihi bir kötü tercihin sembolü
Hanke’nin yaptırımlara karşı çıkması son derece tartışmalı ve bu durum, onu, mevcut yönetimin, Kongre’nin ve görünüşe göre Amerika’daki çoğu insanın şahin görüşlerinden uzaklaştırıyor. Bunlar cüzdanlarına yapılan darbe ne olursa olsun bu ticaret engellerinin hayati önem taşıdığını kabul ediyor gibi görünüyor.
Ancak Hanke, yaptırımların maliyeti ve faydası hakkında ne düşünürseniz düşünün, bu çarpıcı artışın ABD ekonomik hedeflerinde sanayi politikasının geniş çapta kabul görmesine yol açan tarihi dönüşümünü örneklediğini ve bunun sürdürülmesine yardımcı olduğunu savunuyor.
Hanke, “Amerikalılar yaptırımların ardındaki mantığı anlayıp bunlara alıştıktan sonra, sanayi politikasına her şeyi dahil etmek atılması kolay bir adım oldu. Zemin kayganlaştı. Yaptırımlarla başlayan düşünce, korumacı, yüksek sübvansiyonlu, yüksek tarifeli bir ekonomi politikasına yol açtı. Bu politika, geçmişteki güçlü serbest piyasa yöneliminden şok edici bir şekilde ayrılıyor” şeklinde konuşuyor.
Hanke’ye göre sanayi politikasına yönelik ani değişim, eski öğrencilerinin iş adamları olarak düşüncelerini bile değiştiriyor. Hanke, “İnsanların seveceği ve iyi para kazandıracak ürünler yaratmayı düşünüyorlardı. Şimdi hepsi en büyük sübvansiyonları alacak altyapı projelerinin nasıl başlatılacağından bahsediyor” diyor.
Hanke’ye göre mevcut rejim, hükümetle ortaklığın serbest piyasada kazanmaktan daha üstün olduğu varsayımıyla yeni nesli yarı yolda bırakıyor. Dünyayı dolaşan ekonomist, bu gidişatın, diğer ülkelerden ithal edilen ve Amerika’yı da batırmaya mahkum olan başarısız bir modeli yeniden canlandırarak geleceğin ekonomisini bastıracağını iddia ediyor.
